فصل اول) کلیات حسابداری دولتی
1-مسئولیت پاسخگوئی عمومی:
مسئولیت پاسخگوئی عمومی سنگ بنای نظام حسابداری و گزارشگری مالی دولت است «هیأت استانداردهای حسابداری دولتی آمریکا GASB[1]»
از دیرباز و بالاخص از اوایل نیمه دوم قرن بیستم به بعد در کشورهای
پیشرفته و نسبتاً توسعه یافته، پاسخگوئی عمومی به عنوان یکی از مسئولیتهای
اساسی مورد پذیرش دولتها قرار گرفته و از همان زمان صاحبنظران حسابداری و
امور مالی دولتها اعتقاد داشته اند که نظام حسابداری و گزارشگری مالی دولتی
بعنوان ابزار اصلی ایفای مسئولیت پاسخگوئی عمومی نقش مهمی بعهده دارد.
بدین ترتیب مفهوم مورد نظر بعنوان شالوده و مرکز ثقل نظام حسابداری و
گزارشگری مالی دولتی مورد توجه و تأکید قرار گرفته و چارچوب نظری و اصول و
استانداردهای حسابداری دولتی در کشورهای توسعه یافته، براساس مفهوم مسئولیت
پاسخگوئی عمومی تدوین و نظامهای حسابداری این قبیل کشورها برپایه چارچوب
نظری مبتنی بر مسئولیت پاسخگوئی طراحی و به مورد اجراء گذاشته شده است. در
فرهنگ لغات مفهوم مسئولیت پاسخگوئی به شرح زیر تعریف شده است:
الزام شخص به توضیح و تشریح همراه با ارائه دلایل منطقی در مورد اعمالی که
انجام داده است. مسئولیت پاسخگوئی دو وظیفه کاملاً شخص را دربرمی‌گیرد:
1-الزام به انجام دادن یک عمل یا وظیفه شخص موسوم به “Responsibility”
2-الزام به توضیح و تشریح چگونگی انجام مسئولیت از طریق ارائه گزارشهای لازم مبتنی بر دلایل منطقی و قابل اتکا موسوم به “Accountability”
بزرگترین پاسخگو در هر جامعه‌ای، دولت آن جامعه است. دولت منابع مردم را
در اختیار دارد پس باید به مردم به عنوان پاسخ خواه، گزارش بدهد که منابع
آنها را چگونه مصرف کرده است. ارائه چنین اطلاعاتی توسط دولت از طریق
صورتهای مالی امکانپذیر است. مهم ترین گزارش مالی دولت در ایران «صورتحساب
عملکرد سالانه بودجه کل کشور» می‌باشد که توسط وزارت امور اقتصادی و
دارائی و شخصاً اداره کل تمرکز و تلفیق حسابها و روشهای حسابداری تهیه و
تنظیم می‌گردد و می بایست تا پایان آذر ماه سال بعد برای سال قبل تهیه گردد
و در اختیار دیوان محاسبات کشور قرار گیرد. طبق اصل 54 قانون اساسی دیوان
محاسبات مستقیماً زیر نظر مجلس شورای اسلامی اداره می‌شود و استقلال دیوان
محاسبات کشور را بعنوان حسابرس مستقل حکومت تأمین نموده است. طبق اصل 55
قانون اساسی دیوان محاسبات کشور را مکلف نموده است که کلیه حسابهای
وزارتخانه‌ها، موسسات و شرکتهای دولتی را رسیدگی کند تا اطمینان حاصل نماید
که هیچ هزینه‌ای از اعتبارات مصوب تجاوز ننموده و هر وجهی در محل خود به
مصرف برسد. بنابراین دیوان محاسبات پس از بررسی صورتحساب عملکرد سالانه و
در نظر گرفتن نتایج حسابرسی انجام شده توسط حسابرسان آن دیوان که در صورت
احراز تخلف بعنوان موارد واخواهی مجموعاً در گزارشی تحت عنوان گزارش تفریغ
بودجه به مجلس شورای اسلامی تسلیم تا به طریق مقتضی در دسترس عموم قرار
گیرد. (پاسخگویی دولت از این طریق است.)
2-تعریف حسابداری دولتی (Governmental accounting):
مجموعه قوانین و مقررات روشها توأم با دانش حسابداری که ذیحساب دستگاههای
اجرایی در رابطه با فعالیتهای مالی خود حسب مورد مکلف به بکارگیری و رعایت
آن می‌باشد.
تعریف دیگری از حسابداری دولتی: حسابداری و گزارشگری مالی دولتی نظامی است
که اطلاعات مالی مربوط به فعالیتهای دولت و واحدهای تابعه را به نحوی
جمع‌آوری، طبقه‌بندی، تلخیص و گزارش می نماید که از یک سو دولت و مقامات
منتخب مردم را در ادای مسئولیت پاسخگوئی و تصمیم‌گیری صحیح مالی و کنترل
برنامه‌های مصوب یاری داده و از سوی دیگر زمینه را برای قضاوت آگاهانه مردم
نسبت به عملکرد دولت و ارزیابی مسئولیت پاسخگوئی فراهم نماید.
3-دستگاه اجرایی: طبق تبصره ماده 2
قانون دیوان محاسبات شامل وزارتخانه (بموجب قانون و رأس هرم سازمان آن
وزیر است)، موسسه (بموجب قانون ایجاد وزیر نظر یکی از قوای سه گانه مانند
نهاد ریاست جمهوری)، سازمان (شامل موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی که
بمنظور ایجاد وظایف و خدماتی که جنبه عمومی دارند تشکیل می‌شود مانند
سازمان تامین اجتماعی، هلال احمر، کمیته امداد، شهرداری و . . .
[1] . Governmental accounting standard board
دسته: 
